Μπορεί να υπάρξει Δημοκρατία χωρίς μεσαία τάξη;

Την περασμένη εβδομάδα η Moody’s έγινε η τρίτη εταιρεία του είδους που αφαίρεσε την υψηλή βαθμολογία από τα αμερικανικά ομόλογα, κατεβάζοντας μια βαθμίδα την πιστωτική αξιολόγηση, μετά τη Fitch που το είχε κάνει το 2023 και τη Standard and Poor’s το 2011.

Η Moody’s αποδίδει την υποβάθμιση στη φορολογική νομοθεσία του προέδρου Τραμπ επειδή θα ανεβάσει το δημόσιο χρέος και το κόστος εξυπηρέτησής του.

Το νομοσχέδιο προβλέπει διατήρηση των φορολογικών απαλλαγών που είχε νομοθετήσει ο Τραμπ το 2017, κυρίως για τους εύπορους πολίτες και τις εταιρείες. Μειώνονται επίσης οι φόροι για τα φιλοδωρήματα και τις υπερωρίες, όπως είχε υποσχεθεί προεκλογικά, αλλά γίνονται περικοπές στις ιατρικές δαπάνες και τα επιδόματα για τους φτωχούς, ακόμα και στα κουπόνια φαγητού.

Οι Δημοκρατικοί κατηγορούν τον Τραμπ και τους Ρεπουμπλικανούς ότι ευνοούν τους πλούσιους και επιβαρύνουν τα φτωχότερα στρώματα.

Η Moody’s ασφαλώς δεν ενδιαφέρεται για τις απώλειες εισοδήματος και ιατρικής κάλυψης που θα έχουν οι φτωχότεροι Αμερικανοί, αλλά για την αποπληρωμή των αμερικανικών ομολόγων, η οποία θα γίνεται με υψηλότερα επιτόκια επειδή υπολογίζει ότι το δημόσιο χρέος θα αυξηθεί κατά περισσότερο από 3 τρισ. δολάρια και θα φτάσει το 125% του ΑΕΠ μέσα σε μία δεκαετία.

Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι ο Τραμπ κέρδισε τις εκλογές χάρη στην υποστήριξη όσων θα πληγούν από τη φορολογική νομοθεσία, ήτοι τη μεσαία εργαζόμενη τάξη, τους ανειδίκευτους εργαζόμενους και τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα. Αυτοί είναι οι σταθερά «χαμένοι» των τελευταίων δεκαετιών, ακόμα και επί Δημοκρατικών κυβερνήσεων, παρά τις επιμέρους πιθανές οριακές βελτιώσεις – και αυτός είναι ο λόγος που οι τελευταίοι έχασαν τις εκλογές και έχουν μειωμένη αξιοπιστία.

Ακόμα και η υπερχρέωση λειτουργεί προς όφελος των πλουσίων και σε βάρος των φτωχών. Το αμερικανικό Δημόσιο δανείζεται, εκδίδοντας ομόλογα, τα οποία αγοράζουν κυρίως εύποροι εγχώριοι (κατά 70%) και ξένοι επενδυτές οι οποίοι θα εισπράττουν μεγαλύτερο τόκο όσο θα ανεβαίνουν τα επιτόκια. Η υπερχρέωση οδηγεί σε μείωση των κοινωνικών παροχών που απευθύνονται στους φτωχούς.

Η λογική λύση, που θα ήταν να αυξηθεί η φορολογία στους πλούσιους και τις μεγάλες εταιρείες οι οποίες συσσωρεύουν κέρδη εκατοντάδων δισεκατομμυρίων (τα οποία δανείζουν στις κυβερνήσεις αγοράζοντας ομόλογα για να χρηματοδοτούν τα κρατικά ελλείμματα), δεν τίθεται καν υπό συζήτηση, διότι κάτι τέτοιο θα έλυνε μεν το δημοσιονομικό πρόβλημα, αλλά θα προκαλούσε υποβάθμιση όχι μιας, αλλά πολλών βαθμίδων από τις εταιρείες αξιολόγησης και φυγή κεφαλαίων προς άλλους καπιταλιστικούς προορισμούς.

Η αγορά είναι παγκοσμιοποιημένη και η κίνηση κεφαλαίων ελεύθερη, επομένως όσοι έχουν χρήματα προτιμούν χώρες με ευνοϊκό περιβάλλον, υψηλές αποδόσεις και χαμηλές κρατικές δαπάνες. Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται στις περισσότερες Δυτικές χώρες τα τελευταία χρόνια, καθώς η μεσαία τάξη έχει μείνει πίσω οικονομικά, ενώ χάνει και τα βασικά σημεία αναφοράς της, κοινωνικά και πολιτιστικά, λόγω των ανατροπών που συνδέονται με την παγκοσμιοποίηση, τις μεταναστευτικές ροές και την εξέλιξη της τεχνολογίας.

Τα πολιτικά αιτήματα της μεσαίας τάξης για καλύτερα εισοδήματα και κοινωνικές παροχές μένουν αναπάντητα, υπό τον φόβο της φυγής των κεφαλαίων και -Θεός φυλάξοι- της αύξησης των κρατικών δαπανών, με αποτέλεσμα η πολιτική απογοήτευση να οδηγεί όλο και περισσότερους πολίτες στα άκρα του πολιτικού συστήματος.

To ζήτημα όμως είναι ότι η μεσαία τάξη θεωρείται το θεμέλιο της σταθερότητας, της ευημερίας και της δημοκρατίας. Στη μεσαία τάξη εδράζεται η λειτουργία της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας με εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία ώστε το σύστημα να ισορροπεί ανάλογα με τις συνθήκες και να παραμένει σταθερό.

Αν όμως οι δημοκρατικές διαδικασίες και η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία δεν προωθούν τις υλικές προϋποθέσεις διαβίωσης και προοπτικής της μεσαίας τάξης, τότε η ισορροπία κλονίζεται και δεν αποκλείεται, εκτός από την ενίσχυση των άκρων, να εμφανιστεί και ροπή προς τον αυταρχισμό.

Η προηγούμενη υποβάθμιση του αμερικανικού αξιόχρεου έγινε το 2023 από τη Fitch, η οποία είχε επικαλεστεί ως μειονέκτημα το περίπλοκο σύστημα διακυβέρνησης, τα λεγόμενα «checks and balances» (έλεγχοι και ισορροπίες), στα οποία βασίζεται η δημοκρατία των ΗΠΑ, υποχρεώνοντας τα δύο μεγάλα κόμματα να συνεννοούνται και να συμφωνούν προκειμένου να ανέβει το ανώτατο όριο του ομοσπονδιακού χρέους.

Οι δυνάμεις της αγοράς, όμως, δεν έχουν δημοκρατικές ευαισθησίες και το μόνο που μετρούν είναι η απόδοση και τα κέρδη. Ας μην εκπλαγούμε λοιπόν αν κάποια στιγμή οι υψηλές πιστωτικές αξιολογήσεις μεταφερθούν σε χώρες που δεν έχουν «περίπλοκες» δημοκρατικές διαδικασίες, αλλά παρουσιάζουν ικανοποιητικά οικονομικά αποτελέσματα.

Όνομα (υποχρεωτικό)

Δνση e-mail (δεν δημοσιεύεται) (υποχρεωτικό)

Πληκτρολογήστε τα παραπάνω στοιχεία*