ΕΕ: Σχέδιο για πλήρη απεξάρτηση από ρωσικό αέριο και πετρέλαιο έως το 2027

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να γυρίσει οριστικά σελίδα στην ενεργειακή της σχέση με τη Ρωσία, με στόχο τον τερματισμό όλων των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου έως το τέλος του 2027, είτε αυτές πραγματοποιούνται μέσω αγωγών είτε ως υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Η νομοθετική πρόταση παρουσιάστηκε την Τρίτη στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο από τον Επίτροπο Ενέργειας Νταν Γιόργκενσεν και συνιστά τη μετατροπή της πολιτικής βούλησης των 27 σε δεσμευτικό κοινοτικό δίκαιο, σε συνέχεια του σχεδίου REPowerEU.

Το προτεινόμενο νομικό πλαίσιο προβλέπει σταδιακή και συντονισμένη απαγόρευση νέων και υφιστάμενων συμβολαίων προμήθειας ρωσικής ενέργειας, με ρητές ημερομηνίες παύσης και μεταβατικές εξαιρέσεις για ευάλωτες χώρες.

Παράλληλα, η Κομισιόν καλεί όλα τα κράτη μέλη να υποβάλουν εθνικά σχέδια διαφοροποίησης έως τον Μάρτιο του 2026, τόσο για το φυσικό αέριο όσο και για το πετρέλαιο, προκειμένου να αποτυπώσουν τον τρόπο με τον οποίο θα απεξαρτηθούν πλήρως από τη ρωσική ενέργεια.

Η πρόταση προβλέπει σταδιακή απαγόρευση των εισαγωγών, ξεκινώντας από την 1η Ιανουαρίου 2026, με εξαίρεση για συμβάσεις που έχουν υπογραφεί πριν από τις 17 Ιουνίου 2025.

Σύμφωνα με νομοθετική πρόταση που υπέβαλε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕΕ ευελπιστεί ότι θα τερματιστεί η έκθεση της ΕΕ σε κινδύνους για την ασφάλεια της αγοράς και την οικονομική ασφάλεια λόγω της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα της Ρωσίας και, τελικά, θα ενισχυθεί η ενεργειακή ανεξαρτησία και η ανταγωνιστικότητα της Ένωσης.

«Η εισαγωγή φυσικού αερίου από τη Ρωσία συνιστά απειλή για την ασφάλεια της Ευρώπης. Γι’ αυτό προτείνουμε τώρα την επιβολή ευρωπαϊκής απαγόρευσης στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου. Το μέτρο αυτό θα ενισχύσει την ενεργειακή μας ανεξαρτησία και θα περιορίσει τα έσοδα που χρησιμοποιεί ο Πούτιν για τη χρηματοδότηση του πολέμου του. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με όλα τα κράτη μέλη, ιδίως με εκείνα που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προκλήσεις εξαιτίας αυτής της μετάβασης. Κανένα κράτος μέλος δεν θα μείνει χωρίς ενέργεια ως αποτέλεσμα αυτής της πρότασης» δήλωσε ο Νταν Γιόργκενσεν, Επίτροπος για την Ενέργεια και τη Στέγαση.

 Ειδική μεταβατική πρόβλεψη επιτρέπει την παράταση των εισαγωγών μέσω υφιστάμενων μακροπρόθεσμων συμβολαίων έως και την 1η Ιανουαρίου 2028, ιδίως για χώρες που παραμένουν ακόμη εξαρτημένες από τη Μόσχα.

Αυστηρότητα

Ένα από τα πιο αυστηρά σημεία της πρότασης είναι ότι το φυσικό αέριο που εισέρχεται στην ΕΕ μέσω διαδρόμων που σχετίζονται με τη Ρωσία, όπως τα σημεία διασύνδεσης με τη Σερβία, θα θεωρείται εξ ορισμού ρωσικής προέλευσης, εκτός αν υπάρχουν σαφή αποδεικτικά στοιχεία περί του αντιθέτου.

Παράλληλα, η Επιτροπή θέτει στο επίκεντρο τη διαφάνεια και την παρακολούθηση. Οι εταιρείες εισαγωγής φυσικού αερίου θα υποχρεούνται να δηλώνουν αναλυτικά στοιχεία για την προέλευση, τους όγκους και τα συμβατικά χαρακτηριστικά των φορτίων τους στις εθνικές τελωνειακές και ρυθμιστικές αρχές.

Διαφάνεια

Οι διατάξεις για την ενίσχυση της διαφάνειας, της παρακολούθησης και της ιχνηλασιμότητας του ρωσικού φυσικού αερίου στις αγορές της ΕΕ θα υποστηρίξουν την αποτελεσματική εφαρμογή της απαγόρευσης των εισαγωγών. Σύμφωνα με τον προτεινόμενο κανονισμό, οι εταιρείες που έχουν συμβάσεις προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου θα πρέπει να παρέχουν πληροφορίες στην Επιτροπή. Επιπλέον, οι εισαγωγείς ρωσικού φυσικού αερίου θα πρέπει να παρέχουν στις τελωνειακές αρχές όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τη διαδρομή του εισαγόμενου φυσικού αερίου από την πραγματική προέλευσή του έως το σημείο εισαγωγής στην Ένωση.

Η ACER, ευρωπαϊκή αρχή συνεργασίας για τους ρυθμιστές ενέργειας, θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην εποπτεία εφαρμογής του κανονισμού.

Χρονοδιαγράμματα

Εθνικά σχέδια διαφοροποίησης αναμένεται να κατατεθούν από όλα τα κράτη μέλη μέχρι την 1η Μαρτίου 2026, προκειμένου να παρουσιάσουν πώς θα διακόψουν σταδιακά τις εισαγωγές ρωσικού αερίου και πετρελαίου. Τα σχέδια αυτά θα εξεταστούν από την Επιτροπή και, όπου κρίνεται αναγκαίο, θα συνοδεύονται από συστάσεις ή κοινές ευρωπαϊκές παρεμβάσεις.

Στο πλαίσιο της προβλεπόμενης σταδιακής απαγόρευσης των εισαγωγών, οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στο πλαίσιο νέων συμβάσεων θα απαγορευθούν από την 1η Ιανουαρίου 2026. Οι εισαγωγές στο πλαίσιο υφιστάμενων βραχυπρόθεσμων συμβάσεων θα σταματήσουν έως τις 17 Ιουνίου 2026, με εξαίρεση τις εισαγωγές αερίου μέσω αγωγών που παραδίδεται σε χώρες χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα και συνδέεται με μακροπρόθεσμες συμβάσεις, οι οποίες θα επιτρέπονται έως το τέλος του 2027. Οι εισαγωγές βάσει μακροπρόθεσμων συμβάσεων θα σταματήσουν έως το τέλος του 2027.

Θα απαγορευτούν επίσης οι μακροπρόθεσμες συμβάσεις για υπηρεσίες τερματικών σταθμών Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου για πελάτες από τη Ρωσία ή που ελέγχονται από ρωσικές επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλιστεί ότι η χωρητικότητα των τερματικών σταθμών θα μπορεί να ανακατευθυνθεί προς εναλλακτικούς προμηθευτές, ενισχύοντας τελικά την ανθεκτικότητα των αγορών ενέργειας.

Διασφαλίζοντας τη σταθερότητα των τιμών

Η σταδιακή αυτή προσέγγιση θα συμβάλει στην αποτελεσματική παύση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, περιορίζοντας παράλληλα τις πιθανές επιπτώσεις στις τιμές της ενέργειας στην Ένωση και αποφεύγοντας κάθε κίνδυνο για την ασφάλεια του εφοδιασμού.

Η Κομισιόν αναφέρει ότι σε περίπτωση που απειληθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού ενός ή περισσότερων κρατών μελών, η Επιτροπή μπορεί να λάβει τα αναγκαία μέτρα έκτακτης ανάγκης.

Αν και η πρόταση επικεντρώνεται στο φυσικό αέριο, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ενεργειακών και εμπορικών μέτρων που επεξεργάζεται η Ένωση. Την ίδια στιγμή, η Επιτροπή εξετάζει νέα πακέτα κυρώσεων που περιλαμβάνουν και μέτρα για το πετρέλαιο, όπως τη μείωση του πλαφόν τιμής στα ρωσικά βαρέλια από τα 60 στα 45 δολάρια – μια πρόταση που εξαρτάται και από τη στάση των G7.

Αντιδράσεις

Ο προτεινόμενος κανονισμός θα ακολουθήσει τη νομοθετική διαδικασία συναπόφασης, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η έγκριση από το Συμβούλιο θα απαιτήσει ειδική πλειοψηφία.

Οι προκλήσεις όμως παραμένουν και ακούν στο όνομα. Ουγγαρία και Σλοβακία – δύο κράτη μέλη με σαφείς φιλορωσικές τάσεις και εξαρτήσεις από τη Μόσχα. Θεωρείται βέβαιο ότι θα θέσουν εμπόδια στην ψήφιση του νέου κανονισμού ακόμη και μπλοκάροντας με τη χρήση βέτο μια σειρά άλλων σημαντικών αποφάσεων της Ένωσης. 

Παρ’ όλα αυτά, το μήνυμα είναι σαφές και το θέτει στην πραγματική βάση η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: «Η Ρωσία έχει επανειλημμένα προσπαθήσει να μας εκβιάσει χρησιμοποιώντας ως όπλο τις ενεργειακές της προμήθειες. Έχουμε λάβει σαφή μέτρα για να κλείσουμε τη στρόφιγγα και να τερματίσουμε οριστικά την εποχή των ρωσικών ορυκτών καυσίμων στην Ευρώπη».